• Home
• Nieuws

Gijsbert van Herk (Staedion) en Koen de Hond (Transvorm): Ouderen, wonen en zorg - iedereen vindt er wat van, maar niemand is ervan

Geplaatst door CorporatieMedia op Wednesday 20 December 2023

De uitdagingen op het gebied van wonen en zorg voor ouderen zijn groot. Woningcorporaties en zorginstellingen moeten daarom meer en beter gaan samenwerken. Toch lijkt dat nog onvoldoende te gebeuren. Welke uitdagingen liggen daaraan ten grondslag, wat zijn daar de oorzaken van en zijn er alleen oplossingen voor de lange termijn, of zijn er ook mogelijkheden voor de korte termijn? CorporatieGids Magazine sprak hierover met Gijsbert van Herk, bestuursvoorzitter Staedion (regio Den Haag) en Koen de Hond, bestuurder Transvorm, werkgeversorganisatie van en voor zorg- en welzijnsorganisaties (Noord-Brabant).

Op de vraag wat op dit moment de grootste uitdagingen zijn op het gebied van wonen en zorg voor ouderen, reageert Gijsbert: “Het is momenteel al een uitdaging om geschikte nieuwbouwlocaties voor huurwoningen te vinden in een drukke stad. En het ontwikkelen van zorgwoningen is nog complexer met meer eisen van allerlei betrokken partijen. Daarnaast is er sprake van gebrek aan zorgpersoneel, stijgende zorgkosten en de verschillende financieringsstromen. Toch stellen wij dat vele uitdagingen het hoofd geboden kunnen worden als er een goede samenwerking tussen de domeinen wonen en zorg tot stand komt. Daar schort het echt aan. Op dit moment vindt iedereen iets van ouderen, wonen en zorg, maar niemand is ervan.”

Koen vult aan: “Van ouderen wordt gevraagd dat zij langer thuis blijven wonen terwijl de toegang tot het verpleeghuis steeds meer wordt beperkt en van verzorgingshuizen ook al niet echt meer sprake is. Want ook binnen zorg en welzijn is het personeelstekort hoog en dat tekort zal oplopen.” Gijsbert: “Daarbij komt dat de huizen waar ouderen wonen meestal niet optimaal zijn ingericht om er ook met fysieke beperkingen te kunnen leven. Bovendien blijft daarmee een woning bezet die mogelijk beter past voor mensen in een andere levensfase. Gezien de woningnood is dat onwenselijk.”

Oorzaken
Het lijkt voor de buitenwereld dat er weinig gebeurt om tot oplossingen te komen. Koen: “Gelukkig zien we in sommige gemeenten wel samenwerking tussen partijen. Dit gebeurt als erkend wordt dat uitdagingen rond ouderen, wonen en zorg met elkaar verband houden. Zulke gemeenten zoeken naar integrale oplossingen. Het is echter een maatschappelijk probleem dat bijzonder complex is en met veel betrokken partijen. Eenvoudige oplossingen zijn er niet en vaak wordt er té verkokerd nagedacht over oplossingen en is er geen partij die duidelijk de regie heeft. Terwijl de vraagstukken juist vragen om structurele samenwerking tussen de betrokken partijen.”

“Die scheiding van wonen en zorg helpt inderdaad niet,” gaat Gijsbert verder. “Dat geldt ook voor het feit dat er geen financiële prikkels voor corporaties zijn om die samenwerking te realiseren. En corporaties hebben weinig expertise opgebouwd in het ontwikkelen van dit soort woningen waar het bieden van zorg mogelijk is. Dat is namelijk nooit een verantwoordelijkheid van een corporatie geweest. Je ziet de laatste jaren wel een veranderende rol van woningcorporaties, omdat de gemiddelde leeftijd van de huurder toeneemt en daarmee ook de vraag naar ondersteuning en zorg.”

Uitdagingen toekomst
Gijsbert over de uitdagingen die hij in de toekomst verwacht: “Dan kun je denken aan stijgende bouwkosten en hogere rente. Hoe gaat zich dat in de toekomst verder ontwikkelen? Meer samenwerking tussen de domeinen wonen en zorg is natuurlijk ook een regievraagstuk waarbij de vraag is hoe een nieuw kabinet dat gaat oppakken. Wij pleiten overigens voor een staatssecretaris voor Wonen en Zorg in het nieuwe kabinet die deze regie oppakt. De grote uitdaging is de samenwerking en coördinatie tussen enerzijds verschillende zorgverleners en anderzijds corporaties en gemeenten die de gewenste woonvormen kunnen realiseren. Dit alles vraagt tijd die er eigenlijk niet is, maar bovenal de wil om ons écht te bekommeren om hulpbehoevende ouderen.” Koen knikt en vult aan: “Er zijn nu goede initiatieven, maar een groot obstakel binnen de zorg en welzijn is bijvoorbeeld het systeem van vergoedingen. De huidige geldstromen nodigen niet uit om de zorg te vernieuwen.”

Oplossingsrichtingen
Gijsbert: “Naast de eerder genoemde regie en prikkels zoeken wij oplossingsrichtingen die op korte termijn resultaat kunnen opleveren, zoals bestaand vastgoed dat zich goed leent voor passende huisvesting met zorg. Een voorbeeld: Staedion leverde onlangs haar eerste ‘Wonen met een Plus’-concept op. Dit wooncomplex – Loosduinse Hof – is gericht op senioren die zelfstandig wonen met een aantal voorzieningen in hun complex zoals een thuiszorgverlener, fysiotherapeut, kapper en gezamenlijke ontmoetingsruimte. Dit is een mooi eindresultaat na een intensief samenspel tussen zorginstelling, corporatie en gemeente. Loosduinse Hof was een oud verzorgingshuis dat weer in gebruik genomen kon worden. Hierdoor kon dit project relatief snel gerealiseerd worden.”

“Maar,” gaat Koen verder, “het op korte termijn oplossen van de problemen is een illusie. Het is toewerken naar de langetermijnoplossingen. Waarbij kortetermijnoplossingen vooral binnen bestaand aanbod, net als Loosduinse Hof, wel verlichting kunnen bieden door bijvoorbeeld meer ‘hybride’ gebruik te maken van ruimte. Het gezamenlijk huisvesten van ouderen met studenten is hier ook een voorbeeld van.”

Andere oplossingen
“Er zijn meer oplossingsrichtingen mogelijk,” zegt Gijsbert: “Tussen een zelfstandige woning en verpleeghuis is een scala aan woonvormen denkbaar. Van levensloopbestendige woningen, thuisplusflats en woon-zorgcomplexen tot hofjeswoning nieuwe stijl. Langer thuis wonen voor ouderen en goede samenwerking tussen de domeinen wonen en zorg betekent ook een sociale benadering in plaats van alleen een medische benadering. Je kunt ook afspraken met zorgaanbieders maken over wie waar zorg levert zodat je medewerkers efficiënt kunt inzetten. En ook moeten we het veel aantrekkelijker maken voor ouderen om door te stromen als ze niet passend wonen en daar ook niet de benodigde zorg en ondersteuning leverbaar is. Belangrijk aandachtspunt hierbij is dat zorgverzekeraars eindverantwoordelijk zijn voor de levering van goede zorg. Toch zien we hen maar weinig aan tafel met de partners die verantwoordelijk zijn voor zorg én wonen. Hier liggen onbenutte kansen.”

Inspiratie
“Het werkt in de praktijk,” legt Koen uit. “Zo is T-huiz een samenwerking tussen mbo-instelling Koning Willem I College, zorginstelling Brabantzorg en corporatie BrabantWonen. Op twee fysieke plekken tonen zij in een appartement wat er mogelijk is aan technologische ondersteuning om langer thuis wonen mogelijk te maken. Het is nog niet dé oplossing, aangezien ook in dit geval de woning wel geschikt moet zijn, maar het is wel een mooi voorbeeld van samenwerking en van kijken naar wat er wél mogelijk is. En we zien meer vormen van samenwerking ontstaan. Niet alleen gericht op passende woningen, maar bijvoorbeeld ook op investeringen in plekken voor ontmoeting wat de sociale cohesie in een wijk bevordert en daarmee de informele zorg kan versterken.”

Innovatie en IT
“Innovatie, IT en technologie spelen, wat ons betreft, een grote rol in dit kader,” vertelt Koen. “Denk aan het benutten van mogelijkheden voor zorg op afstand zoals beeldbellen, valdetectie en inzet van robotica.” Gijsbert: “Automatisering van toewijzing van woonruimte is ook een belangrijk punt. Hoe zorgen we ervoor dat mensen die een zorgvraag hebben ook de juiste woning krijgen toegewezen? Uitwisseling van kennis en ervaring van beide domeinen moet worden bevorderd en IT kan daar een belangrijke rol in spelen.”

Tips voor corporaties en zorgverleners
Gevraagd naar tips voor corporaties en zorgverleners, sluit Gijsbert af: “Houd er rekening mee dat je elkaars domeinen goed moet begrijpen. Verder moet je de juiste expertise binnenhalen en goede prestatieafspraken maken met de gemeente. Hier is een wereld voor beide domeinen te winnen.” Koen hierover: “Zorg dat je van begin af aan gezamenlijk aan de juiste tafels zit en de wensen meeneemt van de cliënten. En realiseer je dat dit hele proces een kwestie van de lange adem is. Waar je wel nú mee moet beginnen.”

Bron: CorporatieGids Magazine, Foto: Jan van der Ploeg en Else Loof