• Home
• Nieuws

De mentale impact van een cybercrisis: erkenning en actie

Geplaatst door CorporatieMedia op Friday 4 April 2025

Een cybercrisis raakt niet alleen IT-systemen; die raakt vooral de mensen die jou helpen om jouw organisatie draaiende te houden. Paniek, stress en schuldgevoel kunnen hard inslaan bij teams en leidinggevenden, zeker als de druk hoog is. Hoe zorg je dat iedereen, van IT-afdeling tot management, mentaal sterk blijft in zo’n uitdagende tijd? In deze blog deel ik inzichten en praktische tips om niet alleen de technische, maar ook de emotionele schade te beperken. Die laatste factor mag je echt niet onderschatten.

In aflevering 31 van Hack van de Dam, onze podcastserie over cybersecurity,  bespreekt Lisa de Wilde, expert op het gebied van cybersecurity met de focus op cybercrisismanagement, de mentale impact van een cybercrisis. Ze legt uit hoe organisaties vaak gefocust zijn op technische oplossingen, terwijl de psychologische gevolgen voor medewerkers en betrokkenen juist onderbelicht blijven. Door bewustwording en goede voorbereiding kunnen zowel de technische als mentale schade sterk worden beperkt.

'Een cybercrisis gaat niet alleen over techniek; het draait net zoveel om menselijk gedrag, emotie en samenwerking.'

Lisa de Wilde, cybercrisis expert

Cybercrises ontstaan door een complex samenspel van technische kwetsbaarheden, menselijke fouten en vaak externe aanvallers die misbruik maken van zwakke plekken in jouw systemen. Het is een probleem dat in de kern al spanning oproept: onbekende dreigingen waar niemand volledig op is voorbereid. Wat het extra lastig maakt, is dat veel van deze aanvallen gericht zijn op de menselijke factor binnen bedrijven. Denk aan medewerkers die phishingmails openen of social engineering-aanvallen waarbij een hacker vertrouwen wint om toegang te krijgen tot vertrouwelijke gegevens. Niemand zit te wachten op die ene fout waardoor alles ontspoort.

Groeiende chaos
De eerste uitdaging binnen een cybercrisis is vaak de paniek die ontstaat. De dreiging voelt plotseling en urgent. Wat opvalt, is hoe medewerkers vaak in een reflex de schuld bij zichzelf zoeken na een aanval. Vooral bij IT-teams is dit gevoel sterk. IT-managers rapporteren regelmatig dat ze onder enorme druk staan om binnen korte tijd volledige operationele controle te herstellen. Naast schuldgevoel spelen ook gevoelens van onzekerheid en machteloosheid een rol. Waarom is dit zo hardnekkig? Omdat het menselijke brein moeilijk omgaat met situaties waarin er een directe dreiging is, maar het nog onduidelijk is hoe groot die wordt. Een cybercrisis voelt vaak als exponentieel groeiende chaos.

Communicatie en vertrouwen
Verder spelen open communicatie en vertrouwen een grote rol tijdens een crisis, maar blijkt het vaak lastig om dat naar de praktijk te vertalen. Het ontbreken van overzicht zorgt al snel voor verwarring binnen het team, wat gevoelens van frustratie, boosheid en angst verder versterkt. Voor leidinggevenden is de situatie extra uitdagend, omdat zij vaak balanceren tussen het nemen van verantwoordelijkheid en het gevoel dat ze tekortschieten. Zonder sturing door de directie en/of MT kunnen deze emoties escaleren, waardoor het lastiger wordt om als team effectief te herstellen.

‘De schuldvraag oplossen leidt juist tot een diepere verlamming van het team. Bewustwording en gezamenlijke focus geven kracht.’

Lisa de Wilde, cybercrisis expert

De gevolgen van een cybercrisis blijven soms maanden voelbaar. Medewerkers die betrokken waren bij de crisisafhandeling kunnen een zware mentale tol betalen. Veel gehoorde klachten zijn langdurige stress, oververmoeidheid en zelfs burn-outverschijnselen. Maar niet alleen op persoonlijk vlak is de impact voelbaar: ook teams raken op sociaal niveau aangetast. De natuurlijke dynamiek verandert wanneer collega’s zich onzeker voelen of wantrouwen groeit.

Mentaal welzijn
Een goed voorbeeld komt uit een recent incident bij een middelgroot IT-bedrijf. Na een grote ransomware-aanval, waarbij de volledige bedrijfsvoering vier dagen werd stilgelegd, rapporteerden medewerkers van de IT-afdeling gevoelens van boosheid en uitputting. Terwijl hun collega’s in commerciële teams hoopten op snelle updates, voelde het voor de IT’ers continu alsof ze tekortschoten. Er werd nauwelijks aandacht gegeven aan hun mentale welzijn, omdat alle focus lag op technische beheersing van de aanval. Dat leidde maanden later tot uitloop van ervaren en getalenteerde medewerkers; een gevolg waar veel werkgevers onvoldoende op voorbereid zijn.

Frustraties en stress
Het is ook belangrijk om te kijken naar de mentale belasting van leidinggevenden tijdens een crisis. Wanneer zij onder druk staan om adequaat te reageren richting klanten, partners en interne teams, vergeten zij vaak hun eigen welzijn. De combinatie van voortdurend alert zijn, de druk om verantwoordelijkheid te dragen en een vaak frustrerend crisisherstelproces kan leiden tot chronische stress. Dergelijke situaties tonen aan dat een cybercrisis net zoveel een emotionele als een technische uitdaging blijft. Het is echt belangrijk om dat onder ogen te zien en daar actief naar te handelen.

‘Je moet je realiseren dat het oplossen van een cybercrisis een marathon is en geen sprint; anders vallen je medewerkers uit door vermoeidheid.’

Lisa de Wilde, cybercrisis expert

De mentale impact van een cybercrisis kan sterk verkleind worden door proactieve acties en doordacht beleid. Een eerste en vaak cruciale stap is de acceptatie dat crisissituaties onvermijdelijk stressvol zullen zijn. Wat het verschil maakt, is hoe een organisatie met die stress omgaat. In een goed voorbereide organisatie is er eerder sprake van samenwerking en vertrouwen dan van beschuldigingen of escalaties.

Het belang van simulaties
Een belangrijke basis ligt in herhaald oefenen. Je weet nooit wat je kunt verwachten totdat je in een simulatie gezeten hebt. Het is tijdens crises niet de bedoeling dat mensen het draaiboek perfect volgen. Wat wél telt, is dat jouw medewerkers voorbereid zijn op onverwachte gebeurtenissen en weten hoe ze onder hoge druk kalm kunnen blijven handelen. Regelmatige simulaties van cyberaanvallen verhogen bij medewerkers en managers de veerkracht en het zelfvertrouwen. Dat voorkomt mentale blokkades op kritieke momenten en het helpt stress beter te reguleren.

'Oefening is essentieel; niet omdat je alles perfect kunt uitvoeren, maar omdat het vertrouwen geeft om effectief te handelen.'

Lisa de Wilde, cybercrisis expert

In tijden van crisis is het cruciaal dat leidinggevenden openlijk het mentale welzijn van hun team erkennen. Dit betekent dat er een open dialoog moet zijn over hoe mensen zich voelen en welke ondersteuning ze nodig hebben. Het erkennen van emoties, zoals angst of frustratie, helpt bij het creëren van een cultuur waarin crisissen beter beheerst kunnen worden. Maar dat gaat verder dan woorden alleen. Het bieden van flexibele werktijden, het stimuleren van korte pauzes gedurende lange crisisdagen en het inschakelen van externe begeleiding kan het verschil maken.

De kern van herstel
Tot slot speelt herstel ook een belangrijke rol in het traject na een cybercrisis. Veel organisaties focussen uitsluitend op technische wederopbouw of PR-schade. Toch zit de kern van herstel vaak in het samenbrengen van teams. Evalueer de afhandeling openlijk en gebruik het als een moment om wederzijds begrip en vertrouwen te vergroten. Zorg bovendien dat er nazorg beschikbaar is. Het inschakelen van counselors of coaches geeft medewerkers de kans om emotionele schade te verwerken en sterker terug te komen.

Conclusie: mentale veerkracht
Een cybercrisis test niet alleen de technische infrastructuur van een organisatie, maar ook de mentale veerkracht van de mensen erachter. Bedrijven en instellingen die deze uitdagingen erkennen en actie ondernemen, zorgen ervoor dat niet alleen hun systemen herstellen, maar zorgen er ook voor dat hun medewerkers sterker worden. De sleutel ligt in een afgewogen balans: proactieve voorbereiding, effectieve communicatie tijdens crises en zorgvuldige nazorg.

Wil jij jouw organisatie zowel technisch als mentaal voorbereiden op een cybercrisis? Neem gerust contact met ons op. Wil je eerst liever wat meer achtergrondinformatie? Kijk/luister dan op je gemak naar aflevering 31 van Hack van de Dam. Samen versterken we jouw mensen én jouw organisatie.

Bron: Avantage, Foto: Avantage