• Home
• Nieuws

Martin van Rijn (Aedes): We moeten weer gaan praten over volkshuisvesting

Geplaatst door CorporatieMedia op Thursday 10 December 2020

Bouwen, verduurzamen, leefbaarheid, betaalbaarheid: het zijn als ingrediënten voor een taart die volkshuisvesting heet. Martin van Rijn, sinds september voorzitter van Aedes, ziet dat net even anders. “Volkshuisvesting is een cake. Goed gemengd komen de ingrediënten het beste tot hun recht.” Een gesprek over de medische toestand van de corporatiesector, de rijksoverheid als bakblik en de volkshuisvesting als volrezen cake.

Martin verraste politiek Den Haag om als PvdA-er deel te nemen in een PvdA-loos kabinet en het ministerie van Volksgezondheid te helpen de coronacrisis het hoofd te bieden. “Als alle hens aan dek is, moet je aan dek komen,” blikt hij terug. Op de vraag of hij – de tweede coronagolf voltrekt zich momenteel – het dek niet te vroeg heeft verlaten, zegt hij: “De afspraak die we vooraf hadden gemaakt is dat ik drie maanden zou bijspringen. Ik kon daarna gelukkig het stokje overdragen aan bekwame opvolgers. Eigenlijk is er ten opzichte van de eerste periode niets veranderd. De bepalende factor is nog steeds ons gedrag en hoe het virus zich gedraagt. Daar kun je geen pijl op trekken.”

Medische toestand corporatiesector
Sinds 1 september is Martin voorzitter van Aedes. Op de vraag hoe hij – met een knipoog naar zijn recente verleden als minister voor Medische Zorg en Sport – de medische toestand van de corporatiesector beoordeelt, zegt hij: “Ik denk dat de corporatiesector een hele vitale conditie heeft. Dat moet ook – daar is voor getraind – want de sector staat aan de vooravond van een langdurige inspanning. Bouwen, verduurzamen, leefbaarheid en betaalbaarheid: het is een marathon die vele jaren gaat duren. Ik denk wel dat de sector wat vitaminepreparaten nodig heeft om dat voor elkaar te krijgen.”

Vitaminepreparaat
Het afschaffen van de verhuurderheffing zou zeker een versterkend vitaminepreparaat kunnen zijn, zegt Martin: “Absoluut, het is onder de streep gewoon 1,8 miljard euro aan cruciale investeringsruimte dat je niet aan volkshuisvesting kunt besteden. Toch vind ik niet dat het een rem moet zijn voor corporaties om aan te zetten tot een sprint. Corporaties moeten zelfbewust zijn in wat ze willen. Maar er zitten wat kiezels in de schoen die verhinderen dat je flink kunt doortrekken. Dat moeten we echt oplossen.”

Tweeledig doel
Martin heeft het voorzitterschap van Aedes aanvaard met een duidelijk doel voor ogen. “Dat doel is tweeledig. Enerzijds is er de grote bouwopgave, er is sprake van nieuwe woningnood. De vraag naar betaalbare woningen is zo groot, dat lossen we alleen binnenstedelijk niet op.”

Volkshuisvesting
Hij vervolgt: “Daarnaast moeten we het niet alleen hebben over de woningmarkt, we moeten weer gaan praten over volkshuisvesting. Het gaat om betaalbaar bouwen voor kwetsbaren. En dat moet plaatsvinden in de context van verduurzaming en sociale cohesie in woonwijken en buurten. De verbinding tussen wonen, zorg, welzijn en veiligheid in wijken is harder nodig dan ooit. Die inhoudelijke volkshuisvestelijke opgave is van heel groot belang voor Nederland en daar wil ik graag een bijdrage aan leveren. Daarvoor is ook meer samenwerking nodig. Overheid en corporaties hebben misschien iets te veel met de ruggen tegen elkaar gestaan. Terwijl je met die grote opgave eigenlijk schouder aan schouder de handen uit de mouwen moet steken. Dat geldt ook voor de samenwerking met andere maatschappelijke partijen die in buurten en wijken actief zijn, zoals gemeenten, politie en zorg- en welzijnsinstellingen.”

Bijdrage sociale huursector cruciaal
Ondanks de drukke politieke agenda met onder andere corona, stikstof, energietransitie, krapte woningmarkt en een lage bouwproductie, wordt de corporatiesector volgens Martin voldoende gehoord. “Dat zal ook wel moeten. Ook in politiek Den Haag is het besef ondertussen wel gekomen dat de bijdrage van de sociale huursector in de volkshuisvestingsopgave cruciaal is. Ik merkte tijdens mijn kennismakingsronde door de sector dat dit ook echt wordt gezien. Daarover ben ik positief gestemd.”

Kroonjuweel
Martin ziet de corporatiesector als kroonjuweel van Nederland. “Dat wordt internationaal ook zo gezien. In tegenstelling tot andere grote Europese steden kennen wij hier geen no go area’s. Daar mogen we best trots op zijn.” Op de vraag hoe het komt dat de sociale huursector in eigen land soms wordt verguisd, zegt hij: “Dat is vaak zo; als iets heel goed is, waardeer je het pas als er wat ergs mee gebeurt. Ik kan je verzekeren dat de corporatiesector zelf nog het meeste heeft gebaald van de nare incidenten.”

Concentratie problematiek
Nederland heeft weliswaar geen no go area’s zoals de banlieues in Parijs, maar sommige wijken in Den Haag en Utrecht kampen de laatste tijd toch regelmatig met ongeregeldheden. “Het klopt dat in sommige wijken de problematiek zich concentreert. Daarom pleit ik voor integrale samenwerking in volkshuisvesting. Zoals de nationale aanpak in Rotterdam Zuid, waar woningcorporaties samen met andere organisaties integraal samenwerken. Als corporaties willen wij bijvoorbeeld daklozen een dak boven het hoofd bieden, maar deze mensen hebben vaak ook zorg, steun en begeleiding nodig. Dat vraagt om heldere prestatieafspraken over wonen, zorg, welzijn en veiligheid.”

Gebiedsgerichte organisatie
Volgens Martin is een nieuw soort gebiedsgerichte organisatie dat als één entiteit alle prestatievelden bedient, niet per se nodig om de integrale uitdaging goed het hoofd te kunnen bieden. “Er zijn gelukkig genoeg succesverhalen waaruit blijkt dat het inhoud geven aan een gebiedsvisie in goede samenwerking kan. Maar dan is wel voldoende mandaat binnen die samenwerking noodzakelijk. En natuurlijk, voldoende budget en menskracht helpen ook. Soms is het een grote zoektocht naar ruimte binnen de wet- en regelgeving om tot oplossingen te komen. Maar de problematiek is zo groot dat we nu gewoon de handen uit de mouwen moeten steken. Niet eerst meer of andere regels, niet eerst nieuwe organisatievormen oprichten, maar de ruimte vinden om het gewoon met elkaar te doen. Soms nationaal zoals in Rotterdam Zuid, maar vaak regionaal of lokaal. Niet alles hoeft hetzelfde te zijn om succesvol te zijn.”

Knoppen
Succesvol zijn heeft vaak ook een financieel aspect. Het kabinet erkent dat de financiële positie van woningcorporaties op lange termijn onhoudbaar is. Op de vraag aan welke knoppen corporaties nog kunnen draaien om te overleven, zegt hij: “In ieder geval niet aan de betaalbaarheidsknop. Betaalbaarheid is namelijk al een nijpend probleem, de inkomsten verhogen uit huren is geen optie. De knop ‘efficiënte bedrijfsvoering’ vind ik een plicht, je moet als corporatie voortdurend je werk doelmatig en efficiënt doen. De knop waaraan we als corporaties graag draaien, maar waar we andere handen voor nodig hebben, is logischerwijs de verhuurderheffing. Bijna twee miljard is geen gratis bier. En willen we kunnen bijdragen aan de verduurzamingsopgave, dan is Europese steun of die van de Nederlandse overheid nodig om het ook rendabel te maken.”

Schatkist
Datzelfde Europa en Nederland geven momenteel miljarden uit om de coronacrisis door te komen. De druk die dat geeft op de schatkist zal het afschaffen van de verhuurderheffing niet vergemakkelijken, beaamt Martin: “Het zijn wel andere omstandigheden, anders dan ten tijde van de financiële crisis. Een antwoord op de economische crisis die corona met zich meebrengt is fors investeren. Nieuwbouw, verduurzaming, sloop en renovatie: het zijn kansen voor de economie en het levert werkgelegenheid op. Het mes snijdt in die zin aan twee kanten. De coronacrisis maakt ons wel bewust van de opgave en de gevolgen voor de economie.”

Hele spectrum
“En nogmaals, er is een enorme vraag naar betaalbare woningen. Er ligt een grote opgave wat betreft verduurzaming en energiebesparing, en tegelijkertijd zijn er goede buurten en leefbare wijken gewenst. Buurten en wijken, waar ondertussen de vergrijzing en zorgvraag toeneemt. Uiteindelijk is het één vraagstuk, met verschillende aspecten die allemaal in elkaar grijpen. Volkshuisvesting is meer dan bouwen alleen. In die zin doet de verhuurderheffing niet alleen corporaties pijn, maar treft het het hele spectrum.”

Cake
Bouwen, verduurzamen, leefbaarheid, betaalbaarheid: het zijn als ingrediënten voor een taart. Op de vraag wat volgens Martin de bodem, de vulling en de kers zijn, zegt hij: “Ik zie volkshuisvesting meer als een cake, waarin de genoemde ingrediënten goed gemengd als één geheel het beste tot hun recht komen. You can't have your cake and eat it too; het is dus niet eerst het één en dan het ander, maar tegelijk en goed gemengd.”

Bakblik
Op de vraag wanneer we die heerlijke cake kunnen verwachten, zegt Martin: “Het bouwcomponent als ingrediënt is lastig, bouwcapaciteit heb je niet met een toverstaf. Het bakproces is dus iets van de lange termijn en dat vereist overheidsregie. Je hebt een regievoerder nodig om te bepalen waar er wordt gebouwd en die partijen kan aanspreken als er niet geleverd wordt.” Op de vraag of de rijksoverheid dan de patissier is, zegt de Aedes-voorzitter: “Nee, meer het bakblik waarbinnen de cake tot hoogte kan rijzen.”

Trots
Martin is in ieder geval voor vier jaar voorzitter van Aedes. Op de vraag wat hij binnen deze vier jaar wil bereiken, antwoordt hij: “Ik wil met onze leden van de inhoudelijke opgave echt een volkshuisvestelijke opgave maken. Dat kan alleen als woningcorporaties de handen ineen kunnen slaan met andere partijen in dat volkshuisvestelijke speelveld. Ik hoop dat corporaties een kwart van de miljoen te bouwen woningen duurzaam weten te realiseren met versterking van de sociale cohesie. En dat iedereen weer trots is op de sector.”

Bron: CorporatieGids Magazine, Foto: Piet Jacobson