CorporatieGids Magazine

MAART 2025 I 33 32 I CORPORATIEGIDS MAGAZINE Sander Heinsman, bestuursvoorzitter Portaal Column Ons woonruimteverdeelsysteem is toe aan een stevige verbouwing Wie in Nederland een huurwoning zoekt moet vooral in het bezit zijn van één eigen- schap: geduld. De wachttijden zijn enorm, soms meer dan twintig jaar. Ondertussen raast de wooncrisis – ondanks al onze nieuwbouw als corporaties – stevig door. Met grote gevolgen voor mensen die weliswaar al een woning hebben, maar bijvoor- beeld nog thuis wonen. Mensen stellen banen uit, studies en het stichten van een gezin. Dak- en thuislozen op zoek naar een betaalbare woning betalen de hoofdprijs: deze doelgroep groeit van 26.600 in 2022 naar 33.300 in 2024. De menselijke en maatschappelijke kosten van al dat ‘niet-wonen’ zijn enorm. De gemiddelde levens- verwachting van iemand zonder thuis? Slechts 47 jaar. En dat is geen natuurverschijnsel: een van de belangrijkste schuldigen is ons eigen woonruimteverdeelsysteem (wrv). Hoe zit dat? Ons huidige systeem beloont vooral wachten. We wijzen immers vooral toe op basis van wachttijden. Mensen die al een woning hébben of zich voor de zekerheid inschrijven, krijgen voorrang. Bijna 60 procent van de vrijkomende sociale huurwoningen gaat naar doorstromers – mensen die al een woning hebben. Ondertussen woont maar liefst 42 procent van de mensen in een sociale huur eengezinswoning alléén en blijft alle overige woonruimte onbenut. Het zijn deze mensen – de langst wachtenden die al een woning hebben – die in ons huidige stelsel als eerste aan de beurt komen. Terwijl de mensen buiten dit systeem langs de kant staan. Jongeren zijn in dit systeem kansloos. Een stoelendans voor insiders dus. Terwijl het aantal dak- en thuislozen groeit, hebben we een wrv bedacht dat vooral de langstzittende (en wachtende) huurder beloont. Die ‘kwaliteitszoeker’ is bovendien kritisch, wat ertoe leidt dat corporaties in tijden van een groot woningtekort veel weigeringen krijgen en de woning soms meer dan dertig keer moeten aanbieden om hem te verhuren. Ondertussen wachten de ‘outsiders’ de niet-woners, buiten op een dak boven hun hoofd. Als we daar echt iets aan willen doen, moeten we stoppen met die stoelendans. Welke maatregelen en keuzes passen daarbij? De eerste klap is simpel: meer stoelen in de kring. Meer kleine en betaalbare woningen, in plaats van grotere huizen voor doorstromers. Ook het beter benutten van de bestaande woonruimte biedt enorme kansen om mensen versneld een huis te bieden: optoppen, hospitaverhuur, deelwoningen en woningsplitsen. Realistisch gezien kunnen we hiermee de komende tien jaar 171.000 woonruimtes toevoegen. Dat is gelijk aan de huidige corporatieproductie per jaar. Maar de meest fundamentele keuze is het doorbreken van de stoelendans voor insiders. Ons wrv moet dus op de schop. Hoe? Wat als niet de ‘kwaliteitszoeker’ maar de woonzoeker het verdeelsysteem zou bepalen? Wonen dus zwaarder laten wegen dan woonverbetering. Denk aan systemen die mensen die nog niet wonen een eerlijke kans geven, zoals loting. Of minimaal 10 procent meer sociale huurwoningen direct toe te wijzen aan starters en mensen die dreigen dakloos te raken. Versnel het verhuurproces – dat bol staat van de regels en procedures – om leegstand te minimaliseren. Stimuleer het delen van woonruimte door vrienden in plaats van het fiscaal te bestraffen. Geef woningzoekenden een stem bij nieuwbouwontwikkeling. In Utrecht lanceerden de gezamenlijke corporaties met de Woonbond daarvoor het platform Woonzoekers. Laten we doorpakken en dat ook doen bij het vaststellen van de huisvestings- verordening en de regels voor toewijzen. Best gedurfd en ingewikkeld allemaal! Maar we weten dat een dak boven het hoofd letterlijk een levensreddende investering is, dan is de keuze wat mij betreft snel gemaakt.