‘Vertrouwen is goed, maar controle is beter.’ Ik kom nog weleens toezichthouders tegen die met deze uitspraak van Lenin hun gelijk proberen te halen. Hoewel ik niet wil beweren dat deze toezichthouders geneigd zijn Lenin aan te hangen, appelleert deze uitspraak blijkbaar wel aan een soort basishouding. Al hoor je ook wel eens de omgekeerde variant: ‘controle is goed, maar vertrouwen is beter.’ Ik ben het met geen van beide varianten eens.
Door ‘vertrouwen’ en ‘controle’ zo in één zin te plaatsen, doe je alsof ze tegengesteld zijn. Dat als je elkaar vertrouwt, controle niet meer nodig is. Of omgekeerd: je moet mensen controleren want ze zijn niet te vertrouwen. Ik denk dat controle altijd op zijn plaats is. Gewoon omdat wij een erg ingewikkelde maatschappij met erg ingewikkelde wet- en regelgeving hebben gemaakt. Van tevoren is lang niet altijd duidelijk of je ergens recht op hebt. En iedereen vergeet weleens een bonnetje of vult een formulier verkeerd in. Dat is ook helemaal niet erg. En ja, er zitten ook mensen bij die de boel willen flessen, die de randen opzoeken en daar ook overheen gaan. Ook die moet je eruit halen.
Toch geloof ik niet dat het merendeel van de mensen bewust over de randen heen gaat. Ik ben het uiteindelijk wel met Rutger Bregman eens dat de meeste mensen deugen. Maar vooral wíl ik het met hem eens zijn, want ik vind dat een veel vruchtbaarder en constructiever uitgangspunt dan het tegenovergestelde. Door er op voorhand vanuit te gaan dat mensen niet deugen, frauderen of bewust formulieren verkeerd invullen, werk je mee aan een samenleving van wantrouwen. Zeker van de overheid en van overheidsdienaren mag verwacht worden dat zij vanuit vertrouwen denken en niet automatisch in het frame van misbruik of oneigenlijk gebruik schieten. Je gaat fouten maken, mensen ten onrechte beschuldigen en verkeerd gedrag uitlokken. En je brengt de overheid in diskrediet. Ik denk dat iedereen hier genoeg voorbeelden van kent. En ongemerkt zitten we soms nog steeds in dit ingebakken frame. Ikzelf ook.
Vertrouwen in de overheid is een erg actueel thema. Terecht, want de kwaliteit van onze instituties is essentieel voor onze rechtstaat en economie. Toch moet je de logica ook om kunnen draaien. Als je mensen geen vertrouwen geeft, zal je zelf ook geen vertrouwen krijgen. Als de overheid de maatschappij met wantrouwen tegemoet treedt, zullen burgers en het bedrijven hetzelfde doen richting de overheid. En dat zie je terug in het politieke klimaat, de bejegening van politieagenten en hulpverleners of in de belastingmoraal.
Ik merk ook dat dit onderwerp mij persoonlijk raakt. Dat ik het vertaal in termen van ambtelijke ethiek en moreel zuiver handelen. De rechtstatelijkheid van je handelen hoor je toch continu te bewaken? Het gaat toch altijd om de menselijke maat? De Algemene Beginselen van Behoorlijk Bestuur moeten toch onder je kussen liggen? Toch moest ik die beginselen ook weer even googelen om mijn geheugen op te frissen en menig gesprek voeren om de kern weer in één zin samen te kunnen vatten. Je moet gewoon netjes met elkaar omgaan, iedereen in zijn waarde laten en gelijk behandelen en vooral altijd met open vizier aan iedereen uit kunnen leggen wat jouw bijdrage aan een betere samenleving is.
Dat is nog best wel een opgave….
Kees van Nieuwamerongen is kwartiermaker Inspectie Belastingdienst, Toeslagen en Douane. Eerder was hij directeur Autoriteit woningcorporaties bij ILT.
Bron: CorporatieGids Magazine, Foto: CorporatieMedia
Zoals ieder jaar was het een voorrecht om CorporatiePlein te mogen organiseren. En de 2024-editie, de veertiende van het…
www.corporatieplein.nl
CorporatieGids Magazine September 2024 - Digitale Transformatie Inhoud Madeleine Hamburg (Pré Wonen): De digitale transformatie is bij uitstek…
Zoek en vind leveranciers en adviesbureaus die IT-diensten en oplossingen aanbieden aan woningcorporaties.
